Kruiden en kalendermaaien stuwen Foqus planet-premie

Slimmer bemesten, vroeger en periodiek maaien, meer kruidenrijk gras in de percelen. Het zijn kleine stapjes die Roelof en Marry Brink maken om hun melkveebedrijf in Nietap telkens iets duurzamer te krijgen. Maar het werkt en levert wat op: een Foqus planet-premie van zo’n 22.000 euro.

De overstap naar kalendermaaien was een serieuze gamechanger op het melkveebedrijf van Roelof en Marry Brink in Nietap. Tot vier, vijf jaar geleden behoorden ze niet tot de vroege maaiers, nu wel. Zes weken na het kunstmest strooien maaien ze de eerste grassnede. De oogst van de volgende sneden is standaard om de vier weken. Daardoor halen ze nu jaarlijks vijf in plaats van vier sneden van het land. 

De nieuwe werkwijze brengt inhoud in hun graskuilen: meer vem en ruw eiwit per kilo droge stof. Het gevolg is dat ze minder krachtvoer hoeven aan te kopen. 

Op eigen wijze verduurzamen

De nieuwe werkwijze levert daarnaast betere scores op in Foqus planet, het kwaliteits- en duurzaamheidsprogramma van FrieslandCampina. En daarmee een toeslag op de melkprijs. Mirjam Hanenberg, projectmanager duurzame melkveehouderij van FrieslandCampina, legt het uit. ‘Met ons programma Foqus planet Duurzame ontwikkeling stimuleren we leden-melkveehouders om hun bedrijf op eigen wijze te verduurzamen. Dit gebeurt met financiële toeslagen voor resultaten binnen vier thema’s: klimaat, biodiversiteit, diergezondheid en -welzijn en weidegang. Elk thema kent indicatoren, met een drempel- en een topwaarde. Hoe beter de score, hoe hoger de toeslag.’ 

De maximale te verdienen toeslag is 3,50 euro per honderd kilo melk. Dat is een brutobedrag, omdat de melkveehouder hieraan zelf 0,60 euro meebetaalt. De maximale nettopremie komt daarmee op 2,90 euro.

Progressie op broeikasgasuitstoot

De hoogste toeslag in het duurzaamheidsprogramma van FrieslandCampina staat op het thema klimaat, met broeikasgasuitstoot als indicator. Een bedrijf dat in 2023 onder de uitstootgrens van 775 gram CO₂-equivalent per kilo melk bleef, ontving een premie van 1,50 euro per honderd kilo melk. 

Maatschap Brink-Veerman had in 2023 een uitstoot van 813 gram CO₂-equivalent per kilo melk, waarmee het een premie van 1,32 euro per honderd kilo melk verdiende. Het staafdiagram (zie figuur 1) toont de progressie die het melkveebedrijf sinds 2021 op broeikasgasreductie heeft gemaakt: van een uitstoot van 958 gram CO₂-equivalent per kilo melk in 2021 via 902 in 2022 en 813 in 2023. De verbetering is vooral het resultaat van het nieuwe maairegime: meer eiwit van eigen land en dus minder krachtvoeraankoop. Verder zaaiden ze de afgelopen twee jaar 7,5 hectare in met een kruidenrijk grasklavermengsel, wat kunstmest bespaart. 

‘Het mooie is dat dit soort maatregelen ook positief doorwerkt op andere Foqus planet-thema’s, zoals biodiversiteitsindicatoren als stikstofbodembalans, ammoniakemissie per hectare en eiwit van eigen land. Op de meeste van deze punten boekten Roelof en Marry daardoor eveneens vooruitgang’, concludeert Hanenberg.

Een ander voorbeeld van integrale verbetering: twaalf jaar geleden bouwden ze een emissiearme stal. Dat kwam de gezondheid van de koeien ten goede. Zo scoren ze met een levensduur van 7 jaar, 5 maanden en 1 dag maximaal op de indicator levensduur in Foqus planet. Dit leidt ook tot een lage jongveebezetting, jaarlijks houden ze zo’n 24 kalveren aan. ‘Dit is niet alleen gunstig voor diergezondheid en -welzijn, maar levert ook een lagere broeikasgas- en ammoniakuitstoot op.’

Weidegang en kruidenrijk gras

Het melkveebedrijf ligt in het coulisselandschap van Roden-Leekstermeer en telt 100 koeien, 50 stuks jongvee en 60 hectare gras. De mais kopen Roelof en Marry Brink aan van een akkerbouwer in de buurt. Met Nieuw Nederlands Weiden haalden ze in 2024 zo’n 2200 uren aan weidegang. Daarmee verdienen ze de jaarlijkse premie van 1,30 euro voor volledige weidegang ruimschoots. Het vee gaat relatief laat naar buiten, doorgaans in de tweede helft van april. ‘We boeren hier op verschillende grondsoorten, zoals potklei, een beetje veen én veel vrij natte zandgrond. ’s Zomers laten we onze koeien dag en nacht weiden, als het weer het toelaat’, vertelt Marry. 

Vooral de natte zandgrond vormt een serieuze beperking in graslandopbrengst; gemiddeld halen ze uit gras jaarlijks zo’n 8,5 ton aan droge stof. ‘Dat zijn geen topopbrengsten, maar door die natte grond kunnen we maar vijf, maximaal zes maanden op het land. Als de weersomstandigheden een jaar gunstig zijn, kun je een keer richting de 9 of 10 ton. Maar als het lang koud en nat weer is, haal je dat niet’, constateert Roelof. 

Voor de indicator blijvend grasland ontvangt het bedrijf de maximale premie van 0,10 euro per honderd kilo melk. Wat opvalt, is dat ze veel oud grasland hebben. ‘Blijvend grasland scheuren is duur en je bent je hele humuslaag kwijt. Daar zijn we terughoudend mee, te meer omdat we denken dat bij tijdig maaien het verschil in opbrengst met nieuw gras niet groot is.’

Premie bijna 22.000 euro

In totaal ontving het melkveebedrijf van de familie Brink over 2023 een netto Foqus planet-toeslag van 2,45 euro per honderd kilo melk, bijna 22.000 euro. De maximaal te behalen toeslag kan oplopen tot jaarlijks zo’n 30.000 euro. De resultaten van KringloopWijzer 2024 moeten nog worden verwerkt. 

Of ze hetzelfde bedrag in 2024 ook halen, is de vraag. Het bedrijf ligt in een NV-gebied, waardoor de stikstofbemestingsnormen verder omlaag zijn gegaan. Ook waren er periodes met koud en nat weer. Zeker de Nederlandse zomerkuilen van 2024 bevatten weinig eiwit. Verder hadden ze afgelopen jaar veel last van blauwtong, wat de resultaten mogelijk beïnvloedt. 

De productie ligt normaal rond de 9.500 kilo melk per koe, maar stond in 2024 onder druk. De komende jaren blijven ze werken aan het integraal verbeteren van de duurzaamheidsprestaties op hun bedrijf. Misschien toch eens wat grasland scheuren en nog meer kruidenrijk grasland inzaaien, is een maatregel die op de agenda staat.

Ook willen ze meer experimenteren met smalle weegbree, die effectiever omgaat met stikstof. Het bemesten kan wellicht nog gerichter. Kennis doen ze op in studieclubs, projecten als Duurzaam Boeren Drenthe en de Foqus planet-workshops van FrieslandCampina. ‘Als je dingen steeds iets beter doet, houd je onder aan de streep meer geld over. En de toeslag op de garantieprijs komt daar nog bij. Het mes snijdt dus aan twee kanten’, besluit Roelof.

Maatregelen in Foqus 5

FrieslandCampina maakte een analyse van de KringloopWijzers van leden-melkveehouders over 2023. Daaruit rolde een top 5 van maatregelen waar nog veel potentie ligt om integraal op Foqus planet te verbeteren. Dit is de zogeheten Foqus 5:

• grasklaver inzaaien
• levensduur verlengen
• kwaliteit van het ruwvoer verbeteren
• optimaliseren van het eiwit in het rantsoen
• weidegang/vers gras voeren
   

De zuivelcoöperatie heeft een programma ontwikkeld dat op bedrijfsniveau het effect van verschillende maatregelen op duurzaamheidsindicatoren doorrekent. Melkveehouders kunnen deze maatregelentool thuis op de computer invullen. 

‘Het effect van bijvoorbeeld verhogen van de graslandopbrengst of toevoegen van productief kruidenrijk grasland op de broeikasgasuitstoot, het aandeel eiwit van eigen land of op de stikstofbodembalans heb je dan in beeld. Dat geeft inzicht in welke maatregelen integraal het meest helpen aan verduurzaming van je melkveebedrijf. En je ziet vooraf welke Foqus planet-toeslag het oplevert’, besluit Mirjam Hanenberg, projectmanager duurzame melkveehouderij van FrieslandCampina.

Kijk op maatregelentool.frieslandcampina.com/ om de maatregelentool in te vullen.