Ontsteking belangrijke oorzaak van transitieproblemen

Afkalven blijft een risicomoment. Ondanks alle aandacht die er is voor de optimale droogstandomstandigheden (conditie, voeding, huisvesting), blijft het nog te vaak fout gaan. Nieuw onderzoek laat zien dat ontstekingen de grootste boosdoeners zijn. 

Nieuwste inzichten

Dr. Peter Zieger van het Innovatieteam Milk Hessen en Diamond V Europe hebben een overzicht gemaakt van nieuwste inzichten op het gebied van de transitieperiode. Aanleiding was dat er nog steeds veel gevallen van melkziekte voorkomen, ondanks alle aandacht die er is rondom de transitieperiode. En ondanks de inzet van anionisch zouten zijn er op bedrijven nog te veel gevallen van melkziekte of subklinische melkziekte.

Daarnaast is het voor veel bedrijven ook moeilijk om het aantal koeien dat afkalft met een verhoogd celgetal of metritis, terug te dringen. Met name ontstekingen blijken de belangrijkste boosdoeners van het transitieprobleem. Lopreiato en andere onderzoekers van de universiteit van Piacenza (2020) hebben deze nieuwe inzichten samengevat in grafiek 1 onder aan de tekst.

Meer aandacht voor immuunsysteem

Tot nu toe werd aangenomen dat afkalven op zich leidde tot een lagere voeropname en de daarmee gepaard gaande mobilisatie van niet-veresterde vetzuren (NEFA) uit rugvet. Daarnaast weten we dat het immuunsysteem niet altijd even effectief functioneert in de transitiefase.

Professor Lance Baumgard van de Iowa State University (Horst et al., 2021) en zijn team evalueerden ongeveer 400 studies die zich bezighielden met de problemen van transitiekoeien. Op basis daarvan leverden ze argumenten voor een nieuwe immuunsysteem-activatietheorie. 

Bijna alle studies beschrijven de negatieve energiebalans met verhoogde NEFA en ketonlichamen in het bloed, maar de ontstekingscomponent wordt meestal genegeerd. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komen deze onderzoekers tot de conclusie dat niet alleen de negatieve energiebalans de belangrijkste oorzaak van transitieziekten is, maar dat het vooral ontstekingen in het lichaam van de koeien zijn die beslissen over het verdere lot van de koeien na het afkalven. Zelfs melkziekte, voorheen beschouwd als een pure ontsporing van het calcium-mineraalmetabolisme, wordt nu geassocieerd met een ontstekingstrekker.

Al tot 4 weken voor het afkalven kan het zijn dat het immuunsysteem niet meer goed functioneert, wat kan leiden tot verhoogde ontstekingen in het lichaam. Vooral de lever, de uier en de baarmoeder zijn vatbaar voor ontstekingen. Al in 2018 toonden Chinese wetenschappers aan dat melkziekte mede wordt veroorzaakt door activering van het aangeboren immuunsysteem en veranderingen in het koolhydraatmetabolisme. Verhoogde ontstekingswaarden in het bloed leidden tot een verstoring van de calciumbalans.

Ook professor Björn Kuhla en zijn team van het Dummerstorfer Landesanstalt für Landwirtschaft in Rostock vonden in een  onderzoek in 2020 dat ontstekingen in het lichaam (lever, darmen, baarmoeder, uiers, klauwen) leiden tot een toename van ontstekingsmarkers. Deze leiden vervolgens tot ontsteking van de hypofyse, die invloed heeft op de voeropname. Ontstekingen hebben dus direct invloed op de voeropname en daardoor op de energiebalans.

Hoe kan een ontsteking worden voorkomen?

De grote vraag is waarom een maand voor het afkalven bij sommige koeien wel verhoogde ontstekingswaarden in het bloed worden gemeten en bij andere koeien niet. Wat beïnvloedt het immuunsysteem?

Niet op alle bedrijven krijgen koeien in de droogstand dezelfde huisvesting, voeding en verzorging. Als hierbij fouten worden gemaakt, ontstaat er stress bij deze koeien. Elke vorm van stress kan een reactie in het immuunsysteem en in het microbioom veroorzaken. Of er een ontstekingsreactie is in het bloed, de lever, de hypofyse, enz., hangt af van de mate van stress en de interactie van de afweer en het microbioom van het lichaam. Het lastige is dat er nog geen simpele goedkope techniek is om deze ontstekingen in een vroeg stadium aan te tonen.

Voorkom stress

Elke verandering creëert stress voor deze koeien. Zo is uit dierobservaties gebleken dat koeien over het algemeen minder bewegen in de eerste dagen na verplaatsen naar een andere omgeving en dat ze dan ook minder voer en water opnemen. In deze fasen opent de darm zich (leaky gut), waardoor ongewenste stoffen de darmwand kunnen passeren en in het bloed komen. Deze toxische stoffen kunnen ontstekingen veroorzaken in het lichaam en vooral in de lever. Dit benadrukt nog eens het belang van een goed koecomfort.

Ontstekingsremmende voeding 

Ook op het gebied van voeding kan veel worden gedaan om ontstekingen zoveel mogelijk te voorkomen. Ontstekingsremmende stoffen als vitamines en andere antioxidanten worden net als polyfenolen, omega-vetzuren of aminozuren al langer ingezet in de transitieperiode. Deze stoffen werken preventief om ontstekingen te voorkomen. Daarnaast kunnen ook pro-, pre- of postbiotica een positief effect hebben op het microbioom. Postbiotica zijn minder bekend, maar spelen ook een belangrijke rol in het hele immuunsysteem van een transitiekoe.

Postbiotica

Postbiotica zijn metabolieten die bewezen gezondheid bevorderende eigenschappen hebben. Deze omvatten bijvoorbeeld gistculturen die enkele honderden metabolieten bevatten en waarvan er vele ook de pens passeren en de darm bereiken om zo de darmwand te kunnen stabiliseren en gesloten houden om minder gifstoffen door te laten.

In Italië en de VS is gekeken naar de invloed van postbiotica in de vorm van NutriTek in de voeding van transitiekoeien tijdens hittestressmomenten. Hierbij is de hoeveelheid cortisol – ook wel het stresshormoon genoemd – gemeten in het bloed van deze koeien.

Er was een sterke reductie van cortisol, een aanmerkelijk lager celgetal na afkalven en minder uierontsteking te zien. Ook startten de koeien beter op met soms tot wel 5 liter hogere dagproductie. Zie grafiek 2 onder aan de tekst.

Deze inzichten laten zien dat het zinvol kan zijn om postbiotica in te zetten op bedrijven  waar het moeilijk is problemen als melkziekte of een te hoog celgetal bij de start van de lactatie onder controle te krijgen.

Voor meer informatie kunt u vrijblijvend contact opnemen met Speerstra Feed Ingredients BV.